سنت های عید قربان در میان اقوام ایرانی
از آرایش گوسفند قربانی تا تاب سواری به نیت پاک شدن گناهان
به گزارش زارا، عید قربان یکی از اعیاد بزرگ مذهبی میان مسلمانان است که در شهر های مختلف ایران با شکل و شمایل متفاوتی برگزار می شود، اما با این وجود آماده شدن برای این جشن از چند روز قبل با پوشیدن لباس های نو، تهیه شیرینی های گوناگون، تزئین کوی و برزن و... اقدامی مشترک است که در بین اغلب اقوام ایرانی صورت می گیرد.
به گزارش زارا به نقل از ایسنا، مناسبت های مذهبی در ایران با رسم و رسوم خاصی برگزار می گردد که در هر منطقه جغرافیایی رنگ و بویی متفاوت دارد. هرچند اینروزها بخشی از رسوم، دیگر مثل گذشته اجرا نمی شود اما دید و بازدید، خیرات گوشت، دیدار با خانواده های داغدار، بردن هدایا از سوی خانواده داماد برای تازه عروسِ عقد کرده و... همچنان هم در بعضی شهرها صورت می گیرد. با این وجود در بعضی شهرها عید قربان با شرایط متفاوتی گرامی داشته می شود.
برای ترکمن ها «قربان بایرام» یا عید قربان از روز هفتم ذی الحجه شروع می شود؛ آنها در این روز تمام اسباب و اثاثیه زندگی را مشابه یک خانه تکانی تمیز می کنند. روز بعد یعنی هشتم ذی الحجه را روز «عید مردگان» در نظر می گیرند و برای مردگان خود «پاسدق» (نوعی نان) خیرات می کنند.
روز نهم ذی الحجه «دیری عید» روز زنده ها است که همگی در این روز بهترین و تمیزترین لباس هایشان را می پوشند. روز دهم یا «قربانلیق» روز قربانی کردن در راه خداست. روزهای یازدهم و دوازدهم هم روزهای صدقه دادن یا «چاقر مق» به مفهوم دعوت کردن است. بر مبنای رسوم ترکمن ها روز عید قربان ضروری است هر خانواده بر مبنای وسع خود گوسفند، بز یا گاوی را ذبح کند.
بامداد روز عید همگی تا هنگام انجام مراسم قربانی روزه می گیرند و تا خوردن گوشت قربانی روزه خویش را افطار نمی کنند. مردان برای نماز جماعت به مسجد رفته و نماز عید قربان می خوانند. بعد از آن در زمان ذبح، چاله ای در زمین حفر می کنند و وسط آن قدری برآمدگی خاک را باقی می گذارند و روی آن مقداری خاکستر نمک و آرد میگذارند. وقتی خون قربانی در چاله ریخت آنرا با مواد ذکر شده مخلوط کرده برای تبرک بر پیشانی خود می مالند چون که به مقدس بودن این خون اعتقاد دارند؛ البته این رسم اینروزها در کنار سایر رسوم رنگ باخته و کمتر اجرا می شود.
همینطور در ایام عید تاب می بندند و رسم «سالانچق» را برگزار می کنند تا همگی مشغول تاب بازی شوند. ترکمانان اعتقاد دارند که بار گناه بر شانه های انسان است و با تاب خوردن، گناه از شانه ها فرو میریزد.
مردم کرمان برای قربانی کردن در این روز گوسفندی انتخاب می کنند که خصوصیات ظاهری خاصی داشته باشد. آنها گوسفندی یکساله می خرند که هم شاخ سالمی داشته باشد و هم سایر قسمت های بدنش زخمی نباشد.
تزئین گوسفندی که مقرر است قربانی شود اهمیت بالایی دارد. به همین خاطر کرمانی ها شب پیش از عید بدن گوسفند را با حنا یا رنگ های شیمیایی رنگ می کنند و مقداری اسپند و کندر را هم درون پارچه ای به گردن گوسفند می بندند، به اعتقاد آنها دود این اسپند برای دفع چشم زخم خوب است. همینطور به چشم های گوسفند سُرمه می کشند.
گوسفند تا غروب روز عید با چاقویی که دعایی مخصوص به آن می خوانند ذبح می شود و گوشت آن به نیت احسان برای اموات بین فامیل، آشنایان و فقرا توزیع می شود. به اعتقاد کرمانی ها گذاشتن حبه قند یا تکه نباتی در دهان حیوان پیش از ذبح سبب می شود حیوان تلخی مرگ را احساس نکند.
اهالی سواحل و جزایر خلیج فارس عید قربان را «عید اضحی» می نامند. آنها پس از نماز بامداد به دیدار اموات می روند سپس به خانه آمده و غسل می کنند تا در مسجد نماز عید بخوانند. عرب زبانان خوزستان هم در روز عید قربان نوعی پایکوبی عربی دارند که به نام «یزله» شناخته می شود. مراسم «بیرق زنون» هم یکی از آیین هایی است که در بین برخی خانواده های خوزستانی رواج دارد.
در آذربایجان معمولاً اعضای یک طایفه یا فامیل حیوانی برای قربانی می خرند تا آنرا در روز عید، قربانی کنند. همینطور پخت کوفته با گوشت قربانی در این روز میان آذری ها معمول است.
پی نوشت: در قسمتهایی از این گزارش از اطلاعات کتاب «شناخت فرهنگ و اقوام ایران زمین» نوشته حمید عامریان استفاده شده است.
منبع: زارا
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب