پوشش در ایران انتخابی غیرشخصی در جامعه ای سرشار از تضادها
به گزارش زارا، «در دنیای معاصر، پوشش از صرف یک انتخاب فردی فراتر رفته و به ابزاری برای بیان هویت، بازتاب ارزش ها و حتی وسیله ای برای واکنش به تحولات اجتماعی و فرهنگی تبدیل گشته است. افراد با انتخاب پوشش های مختلف تلاش می کنند تا در جامعه ای که سرشار از پیچیدگی ها و تضادهاست، هویت خویش را بازتاب دهند و به شکلی در مقابل انتظارات و فشارهای اجتماعی مقاومت کنند. در ایران، این چالش های هویتی و فرهنگی بخصوص در بین زنان بیشتر از پیش به چشم می خورد و نمایانگر تعامل و درگیری میان سنت ها و ارزش های مدرن است.»
فرشته حقیقی _ پژوهشگر فرهنگ و رسانه _ در یادداشتی با عنوان «پوشش و هویت در پیچ وخم فرهنگ ایرانی» با تکیه بر این که «پوشش» ابزاری برای بیان هویت اجتماعی افراد است در عین حال به تغییرات سبک پوشش در ایران پرداخته است.
متن این یادداشت که به شکل اختصاصی در اختیار خبرگزاری ایسنا قرار گرفته به این شرح است:
« پوشش در ایران نه تنها ابزاری برای محافظت، بلکه یکی از مهم ترین نمادهای فرهنگی و اجتماعی است که به نمایش ارزش ها و هویت های فردی و اجتماعی می پردازد. این عنصر فرهنگی با نقش پیچیده ای که در ابراز گرایش به سنت ها و ارزش های بومی ایفا می کند، می تواند مبین هم نوایی با تغییرات یا حتی واکنشی به آنها باشد. به این ترتیب، تحولات در پوشش به ما نگاهی ژرف تر از چگونگی تغییر ارزش ها و هنجارهای اجتماعی ایران می دهد.
پوشش در ایران، بخصوص از دوران قاجار به بعد، همواره تحت تاثیر تحولات تاریخی و سیاسی قرار داشته است. در این دوران، پوشش ها به شکلی مرزبندی طبقاتی هم اشاره داشتند، چونکه تفاوت های پوشش نمایانگر جایگاه اجتماعی و وضعیت اقتصادی افراد بود. بخصوص در بین زنان، نوع پوشش و تزئینات آنها به شکل مستقیم وابسته به طبقه اجتماعی و فرهنگی بود که از آن برخاسته بودند.
در دوره پهلوی، تحت تاثیر سیاست های تجددگرایانه و گرایش به غرب، تغییرات عمده ای در پوشش ایرانی به وجود آمد. این تحولات، گاه با واکنش های اعتراضی و گاه با پذیرش های محدود از جانب جامعه همراه بود، اما در هر صورت، پوشش همچنان بعنوان نمایی از چالش های فرهنگی و کوشش برای حفظ یا تغییر هویت ایرانی خودنمایی می کرد. این دگردیسی ها در پوشش ایرانیان، بخصوص در بین زنان، نقطه شروعی برای بروز تضادهای هویتی بود که تا به امروز هم به اشکال مختلف ادامه دارد.
در جامعه ایران، پوشش انتخابی شخصی نیست؛ بلکه بازتابی از هویت فرهنگی و اجتماعی افراد است. این انتخاب ها اغلب تلفیقی از گرایش های فردی و الزامات اجتماعی را به نمایش می گذارند و گاهی بین ارزش های سنتی و نوین پل می زنند. برای برخی، پوشش مذهبی و سنتی نشان از پیوند به هویت فرهنگی و باورهای دینی دارد، درحالی که عده ای دیگر از پوشش های متفاوت برای بیان هویت و نگاه خاص خود استفاده می نمایند. به این ترتیب، پوشش در ایران به عرصه ای برای تعامل میان فرد و جامعه تبدیل می شود و نشانگر چالش ها و همراهی های این دو مقوله است.
در جریان انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، پوشش به نمادی از مقاومت و همراهی با خواسته های اجتماعی و فرهنگی تبدیل شد. زنان با استفاده از پوشش های سنتی و اسلامی در جنبش ها و اعتراضات، همبستگی خویش را با این اهداف ابراز می کردند. بعد از انقلاب، قوانین پوشش بشکلی تدوین شد که آنرا به اجبار اجتماعی و قانونی تبدیل کرد. به این ترتیب، پوشش در ایران علاوه بر بازتاب هویت دینی و انقلابی، بعنوان یکی از مسائل برجسته اجتماعی و سیاسی هم شناخته شد.
این اجبار و کنترل پوششی در سالهای بعد به تضادهای اجتماعی میان نسل ها، اقشار مختلف و مناطق متعدد انجامید و پوشش را از یک مساله فردی به یک مساله اجتماعی تبدیل کرد. این اختلافات و تعاملات، پوشش را به نمادی از تفاوت های فرهنگی و دیدگاه های مختلف اجتماعی تبدیل نموده است، بگونه ای که همچنان به شکل یکی از مهم ترین مباحث فرهنگی و اجتماعی باقی مانده است.
در دنیای امروز، رسانه ها و شبکه های اجتماعی نقش چشم گیری در ترویج و تنوع انتخاب های پوششی دارند. دراین میان، الگوهای متنوعی در سطح جهانی معرفی می گردند که گاه با هنجارهای جامعه ایرانی سازگاری ندارند. این فضای مجازی فرصتی را فراهم نموده است تا افراد با سبک های مختلف آشنا گردند و از آنها الهام بگیرند، اما از طرفی، می تواند با کمرنگ کردن ابعاد فرهنگی و هویتی به روندی از تقلید و گرایش به الگوهای جهانی منجر شود.
رسانه ها و تأثیرات آنها بر پوشش نه تنها به چالش های فرهنگی، بلکه به نگرانی هایی در زمینه از بین رفتن اصالت فرهنگی و هویت ملی منجر گردیده است. به همین دلیل، توجه به ابعاد فرهنگی و مسئولانه تر عمل کردن رسانه ها برای پیشگیری از تغییرات سطحی و حفظ هویت ایرانی ضروری به نظر می آید.
یکی از جنبه های کلیدی در بررسی پوشش، تأثیرات جغرافیایی و طبقاتی بر انتخاب های پوششی است. در ایران، پوشش علاوه بر این که نمادی از هویت شخصی است، بازتابی از شرایط محیطی و اقتصادی هم به شمار می آید. این مورد نشان داده است که پوشش در مناطق مختلف، نه صرفا ناشی از انتخاب های فردی، بلکه متأثر از زمینه های فرهنگی و اجتماعی بومی است که هر منطقه و قشر در خود پرورش داده است.
در مناطقی از کشور که خصوصیت های بومی و سنتی قوی تر است، نوع پوشش هم متناسب با خصوصیت های فرهنگی و اقتصادی شکل می گیرد و در جوامع شهری و اقتصادی پویا، تأثیرات اجتماعی و فرهنگی جدیدتری بر آن اثر می گذارد. این تنوع پوششی در ایران بازتابی از تنوع فرهنگی و طبقاتی جامعه و نمایانگر آن است که پوشش در هر منطقه از کشور به چه شکلی با فرهنگ و شرایط زندگی آن منطقه پیوند خورده است.
در دنیای معاصر، پوشش از صرف یک انتخاب فردی فراتر رفته و به ابزاری برای بیان هویت، بازتاب ارزش ها و حتی وسیله ای برای واکنش به تحولات اجتماعی و فرهنگی تبدیل گشته است. افراد با انتخاب پوشش های مختلف تلاش می کنند تا در جامعه ای که سرشار از پیچیدگی ها و تضادهاست، هویت خویش را بازتاب دهند و به شکلی در مقابل انتظارات و فشارهای اجتماعی مقاومت کنند. در ایران، این چالش های هویتی و فرهنگی بخصوص در بین زنان بیشتر از پیش به چشم می خورد و نمایانگر تعامل و درگیری میان سنت ها و ارزش های مدرن است.
این چالش ها بخصوص زمانی بیشتر خویش را نشان می دهند که پوشش، همزمان باید هویت فرد را به صورت شخصی و خصوصی منعکس کند و در عین حال، با انتظارات و هنجارهای اجتماعی سازگار باشد. برای خیلی از افراد، پوشش انتخابی، تلفیقی از عناصر بومی، نمادهای فرهنگی و حتی سبک های الهام گرفته از جریان های جهانی است که هرکدام بگونه ای بازتاب دهنده هویت ترکیبی آنان است. این مساله، بخصوص در بین جوانان شهری به یکی از چالش های اصلی بدل شده است، چون که همزمان می خواهند با ارزش های جامعه همراهی داشته باشند و هم خویش را بعنوان فردی مستقل و دارای هویتی منحصربه فرد معرفی کنند.
به این ترتیب، سیاستگذاری های فرهنگی و اجتماعی در زمینه پوشش باید به این پیچیدگی ها و تفاوت های نسلی و اجتماعی توجه داشته باشد. ایجاد فضایی که امکان ابراز هویت فرهنگی و فردی را در عین حفظ انسجام اجتماعی فراهم آورد، نیازمند تلاشی است که بتواند پیوندی میان ارزش های سنتی و حقیقت های دنیای مدرن برقرار سازد. این نوع سیاست گذاری، می تواند به تقویت تنوع فرهنگی و پذیرش تفاوت ها کمک نماید، و در عین حال، امکان تعامل سازنده تری را میان نسل ها و اقشار مختلف فراهم آورد.»
منبع: zarakala.ir
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب