شب یلدا در مازندران، حفظ سنت ها در دنیای مدرن
به گزارش زارا، مازندران شب یلدا یا همان شب چله، یکی از قدیمی ترین و پررنگ ترین جشن های ایرانی است که در سرتاسر کشور با شیوه های مختلف برگزار می گردد. در مازندران، این شب با آداب و رسوم ویژه ای همراه می باشد که به فرهنگ غنی این منطقه افزوده است.
از دیرباز، شب یلدا برای مردم مازندران شب پر از خاطره، همراه با خانواده و جشن گرفتن طولانی ترین شب سال بوده است. مردم مازندران برای بزرگداشت این شب و همینطور برای گرمای همراهی در شبهای سرد زمستانی، سفره هایی رنگارنگ و پر از خوراکیهای خاص می آرایند و در کنار یکدیگر از لحظات شیرین زندگی لذت می برند.
سنت های شب یلدا در مازندران
یکی از خصوصیت های خاص شب یلدا در مازندران، توجه عمیق به سنت ها و آداب ویژه است که ریشه در تاریخ و فرهنگ این دیار دارد. در این شب، خانواده ها و دوستان در کنار هم جمع می شوند و سفره ای رنگارنگ از میوه ها، آجیل ها، شیرینی ها و غذاهای محلی می چینند. سفره شب یلدا در مازندران معمولا شامل هندوانه، انار، آجیل های مختلف، شیرینی های خانگی همچون کلوچه ها و باقلوا است. این خوراکی ها نه تنها نشانه ای از میهمان نوازی و محبت است بلکه نمادی از سلامتی و طول عمر هم محسوب می شوند.
در بعضی از نواحی روستایی مازندران، مراسم هایی همچون «چله گردانی» انجام می شود. این مراسم شامل نشستن در کنار آتش و برگزاری جشن هایی همراه با داستان گویی و حافظ خوانی است که به تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی کمک می نماید. آتش، در این مراسم ها نمادی از گرما، نور و روشنایی در شب طولانی یلدا است.
در برخی مناطق، بخصوص در نواحی کوهستانی و شمالی مازندران، سنت های خاصی هم وجود دارد. برای نمونه، مردم این مناطق باور دارند که در شب یلدا باید شب را بیدار بمانند و در کنار آتش جمع شوند. علاوه بر این، در بعضی از روستاها آداب و رسوم خاصی مانند «درخت سبز» وجود دارد که بر مبنای آن، درختان مختلف با شاخه های سبز به خانه ها برده می شوند و از آنها بعنوان نماد زندگی و باروری در سال جدید استفاده می شود.
یکی دیگر از رسوم مهم شب یلدا در مازندران، اهمیت دادن به حافظ خوانی و شعرخوانی است. خیلی از خانواده ها بخصوص در مناطق روستایی، در کنار سفره یلدا به خواندن اشعار حافظ می پردازند و این کار را نمادی از تداوم فرهنگ ایرانی و انتقال آن به نسل های بعدی می دانند.
شب یلدا در مازندران با سنت های منحصر بفردی انجام می شود. این شب به سبب طولانی ترین شب سال بودن، نمادی از همبستگی و نزدیکی بین اعضای خانواده است. مردم مازندران با آداب و رسوم خاصی این شب را جشن می گیرند که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. از چیدن سفره یلدا با میوه هایی چون هندوانه و انار، انواع آجیل و شیرینی های محلی، تا قصه گویی و خواندن شعرهای حافظ، همه این ها نشان دهنده ارزش والای این شب در فرهنگ محلی است.
مردم مازندران باور دارند که با دور هم جمع شدن و گذراندن طولانی ترین شب سال در کنار خانواده، دل هایشان به هم نزدیک تر می شود و از برکت و شادی بیشتری در سال پیش رو برخوردار خواهند شد. یکی از رسوم خاص مازندران، چیدن سفره ای پر از میوه های فصل و تنقلات محلی است که هر یک از این موارد دارای نمادی خاص هستند؛ مثلا هندوانه نماد خورشید و گرماست و خوردن آن در شب یلدا به معنای استقبال از طولانی تر شدن روزهاست.
علی حسینی، کارشناس فرهنگ و جامعه شناسی در اینباره به ایسنا می گوید: برای درک بهتر آداب و رسوم شب یلدا در مازندران و تغییراتی که در این سنت ها در سالهای اخیر بوجود آمده است.
او به خصوصیت های شب یلدا در مازندران می پردازد و می افزاید: یلدا در مازندران از دیر باز با آداب خاصی برگزار می شده است. در این شب، مهم ترین خصوصیت که قابل مشاهده می باشد، جمع گرایی مردم و اهمیت به خانواده و دوستان است. برخلاف برخی دیگر از مناطق، در مازندران هنوز هم سفره یلدا به صورت کامل چیده می شود و سنت های قدیمی مانند حافظ خوانی، آتش افروزی و داستان گویی در شب یلدا همچنان پابرجا هستند. در بعضی روستاها، مراسم هایی مانند «چله گردانی» به صورت ویژه ای برگزار می گردد که نشانه ای از عشق به طبیعت و ایستادگی در مقابل سختی ها است.
این کارشناسی فرهنگی به تغییرات اقتصادی و اجتماعی بخصوص در دهه های اخیر و تأثیراتی که بر برگزاری شب یلدا در مازندران گذاشته است، اشاره می کند و می گوید: افزایش هزینه های زندگی و فشارهای اقتصادی سبب شده که بعضی از خانواده ها نتوانند سفره یلدا را به همان شکوه و بزرگی گذشته برپا کنند. همچنین، با عنایت به تغییر سبک زندگی و شیوع استفاده از فضای دیجیتال، خیلی از افراد به جای حضور فیزیکی در جمع های خانوادگی، از راه پیام رسان ها و رسانه های اجتماعی تبریکات خویش را ارسال می کنند. این مورد سبب شده که بعضی از رسوم سنتی، همچون حافظ خوانی یا آتش افروزی، در جمع های خانوادگی کمتر اجرا شود.
حسینی با اعلان اینکه شب یلدا نماد فرهنگ ایرانی است و مردم مازندران به رغم تغییرات، هنوز هم به این شب اهمیت می دهند، اظهار می کند: هرچند که شکل برگزاری این جشن تغییر کرده، اما جوهره اصلی آن که همان پیوند خانواده، جشن گرفتن و برگزاری مراسم های فرهنگی است.
شب آخر آذر و اول دی به نام «میترا» و یا نام دیگر آن که ایرانی است به نام «یلدا» و نام دیگر ایرانی آن «شب چله» و نام مازندرانی آن «چله شو» بوده که فاصله میان گت چله و خورد چله ۴۰ تا ۶۰ روز است.
وی به چالش های شب یلدا در دنیای مدرن می پردازد و می گوید: با وجود اهمیت فرهنگی شب یلدا در مازندران، این شب در دنیای مدرن با چالش هایی روبروست. یکی از بزرگ ترین چالش ها، مسائل اقتصادی می باشد که سبب شده خیلی از خانواده ها نتوانند همانند گذشته به تهیه مواد اولیه برای شب یلدا بپردازند. هزینه های بالا برای خرید میوه هایی چون هندوانه، انار و آجیل، مشکلاتی را برای خیلی از مردم بوجود آورده است. بخصوص در شرایط اقتصادی فعلی، خانواده ها در تلاش هستند تا این شب را با حداقل هزینه برگزار کنند.
این کارشناس فرهنگی در مازندران خاطرنشان می کند: علاوه بر این، تغییرات در سبک زندگی و حضور بیشتر در فضای دیجیتال، سبب شده که خیلی از جوانان شب یلدا را به جای دیدار حضوری با خانواده، از راه پیام رسان ها و رسانه های اجتماعی جشن بگیرند. این تغییرات، باآنکه به صورت ظاهری سبب راحتی و دسترسی بیشتر به ارتباطات شده، اما عمق پیوندهای خانوادگی را تحت الشعاع قرار داده است.
حسینی با تکیه بر حفظ سنت ها در دیار کهن مازندران، می گوید: در مناطق روستایی، آداب قدیمی تر به خوبی حفظ شده و جوان ترها هم می کوشند این سنت ها را از نسل های پیشین بیاموزند و ادامه دهند.
آداب و رسوم شب یلدا در مازندران
شب یلدا، یکی از قدیمی ترین جشن های ایرانی، در مازندران با آداب و رسوم خاصی برگزار می گردد که از نسل های پیشین به ارث رسیده است. برای درک بهتر این آداب و رسوم و نحوه تغییر آنها در گذر زمان، به سراغ برخی از سالمندان مازندران رفتیم تا از تجربیات، خاطرات و دیدگاه هایشان بهره مند شویم.
حاج قاسم تقوی، ۷۵ ساله، بازنشسته است، برای ما از شب یلدا در گذشته های دور می گوید: شب یلدا همیشه برای ما شب خاصی بوده است. یادم می آید که در دوران کودکی، همه خانواده دور هم جمع می شدیم. پدربزرگم داستان های کهن ایرانی را برایمان تعریف می کرد و مادر بزرگم با دستپخت خوشمزه اش، سفره یلدا را زینت می داد.
او به تفاوت شب یلدا در گذشته با دنیای مدرن امروز اشاره می کند و می افزاید: آن زمان ها خبری از برق و تلویزیون نبود، ما با نور شمع و چراغ نفتی شب یلدا را جشن می گرفتیم و لذت می بردیم. این شب برای ما نمادی از صمیمیت و همبستگی بود.
فاطمه امیری هم مادری ۷۰ ساله و خانه دار است همچنان در کنار همسر به باغداری می پردازد و خانه دار؛ او به چگونگی برگزاری جشن شب یلدا در گذشته اشاره می کند و می گوید: در دوران کودکی من، شب یلدا همیشه پر از شور و نشاط بود. ما بچه ها با اشتیاق منتظر این شب می ماندیم. مادر بزرگم همیشه بهترین میوه ها و آجیل ها را برای این شب آماده می کرد. یکی از رسوم ما این بود که بزرگ ترها برای ما کودکان فال حافظ می گرفتند و از دیوان حافظ اشعار زیبایی می خواندند. این شب برای ما فرصتی بود تا از مشکلات روزمره فاصله بگیریم و لحظات خوشی را در کنار خانواده مان بگذرانیم.
او ضمن اشاره به این که کوشیده ام این سنت ها را در خانواده خود حفظ کنم، اظهار می کند: شرایط اقتصادی سخت تر شده، اما با بهره گیری از مواد ساده تر و ارزان تر، همچنان تلاش می نماییم که شب یلدا را همانند گذشته جشن بگیریم. برای من مهم ترین چیز، حفظ این سنت ها و انتقال آنها به نسل های بعدی است.
برای بررسی بیشتر تغییرات و چالش های شب یلدا در مازندران، با ناصر محمدی، استاد مردم شناسی دانشگاه های مازندران، گفتگو کردیم.
برگزاری شب یلدا دستخوش تغییر
یکی از اساتید دانشگاه های مازندران در رابطه با جایگاه شب یلدا در فرهنگ مردم مازندران می گوید: شب یلدا یکی از مهم ترین جشن های سنتی در فرهنگ مازندران است. این شب به سبب طولانی ترین شب سال بودن، نمادی از همبستگی و نزدیکی بین اعضای خانواده است. مردم مازندران با آداب و رسوم خاصی این شب را جشن می گیرند که از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. از چیدن سفره یلدا با میوه های تازه گرفته تا قصه گویی و خواندن شعرهای حافظ، همه این ها نشان دهنده ارزش والای این شب در فرهنگ محلی است.
محمدی در جواب این که آیا تغییراتی در نحوه برگزاری این جشن در سالهای اخیر مشاهده کرده اید؛ اظهار می کند: بدون شک تغییراتی رخ داده است. در گذشته، این جشن ها به شکل کاملا سنتی برگزار می شد، اما امروزه با ورود تکنولوژی و تغییر سبک زندگی، بعضی از این سنت ها دستخوش تغییر شده اند. همچنین، مشکلات اقتصادی هم تأثیرات منفی بر برگزاری این جشن ها داشته است. با این وجود، مردم مازندران همچنان تلاش می کنند که این شب را با همان شور و شوق گذشته جشن بگیرند و سنت های خویش را حفظ کنند.
این استاد مردم شناسی در دانشگاه به تأثیر تکنولوژی بر آداب و رسوم اشاره می کند و می افزاید: تغییرات در سبک زندگی و حضور بیشتر در فضای دیجیتال، سبب شده که خیلی از جوانان شب یلدا را به جای دیدار حضوری با خانواده، از راه پیام رسان ها و رسانه های اجتماعی جشن بگیرند. این تغییرات، باآنکه به صورت ظاهری سبب راحتی و دسترسی بیشتر به ارتباطات شده، اما عمق پیوندهای خانوادگی را تحت الشعاع قرار داده است.
به گزارش زارا به نقل از ایسنا، شب یلدا در مازندران با تمامی تغییرات و چالش هایی که در دنیای مدرن با آن روبرو شده، همچنان بعنوان یکی از مهم ترین جشن های ایرانی، جایی ویژه در دل مردم این استان دارد. مردم مازندران با این که از سنت ها و آداب خود برای جشن گرفتن این شب بهره برداری می کنند، اما همچنان به خاطر چالش های اقتصادی و تغییرات اجتماعی، برگزاری این شب را با شیوه هایی جدید و مناسب با شرایط خود تطبیق داده اند.
اگرچه شرایط اقتصادی و تغییرات اجتماعی سبب کمرنگ شدن بعضی از رسوم سنتی شده، اما مردم مازندران هنوز هم با تمام وجود این شب را جشن می گیرند و کوشش می کنند این سنت های دیرینه را در دل خود حفظ کنند و آنرا به نسل های آینده منتقل کنند. شب یلدا در مازندران نه تنها جشن پایان تابستان و شروع زمستان است، بلکه فرصتی است برای همبستگی خانوادگی، یادآوری گذشته و حفظ فرهنگ های بومی و ایرانی است.
با وجود اهمیت فرهنگی شب یلدا در مازندران، این شب در دنیای مدرن با چالش هایی روبروست. یکی از بزرگ ترین چالش ها، مسائل اقتصادی می باشد که سبب شده خیلی از خانواده ها نتوانند همانند گذشته به تهیه مواد اولیه برای شب یلدا بپردازند. هزینه های بالا برای خرید میوه هایی چون هندوانه، انار و آجیل، مشکلاتی را برای خیلی از مردم بوجود آورده است. بخصوص در شرایط اقتصادی فعلی، خانواده ها در تلاش هستند تا این شب را با حداقل هزینه برگزار کنند.
با این حال، سالمندان مازندران که تجربه های فراوانی از این شب دارند، همچنان بر اهمیت حفظ این سنت ها تاکید دارند. آنها با یادآوری خاطرات شیرین گذشته و کوشش برای انتقال این رسوم به نسل های جدید، نقشی حیاتی در حفظ فرهنگ بومی ایفا می کنند. این تلاش ها نشان داده است که با وجود تمام تغییرات، شب یلدا همچنان بعنوان یک جشن خانوادگی و فرهنگی در مازندران باقی مانده است.
در نهایت، شب یلدا در مازندران نه تنها جشن پایان تابستان و شروع زمستان است، بلکه فرصتی است برای همبستگی خانوادگی، یادآوری گذشته و حفظ فرهنگ های بومی و ایرانی. مردم این دیار با تمام توان خود در تلاشند تا این شب را همانند گذشته با شکوه و زیبایی برگزار کنند و ارزش های فرهنگی و اجتماعی آنرا به نسل های بعدی منتقل کنند.
منبع: zarakala.ir
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب