همزمان با روز پژوهش مطرح شد:
چالش های پژوهش برای فرهنگ عامه از کمبود بودجه تا پروژه های سفارشی!
به گزارش زارا، یک پژوهشگر فرهنگ عامه به مزایا و معایب پژوهش های مستقل و دولتی پیرامون فرهنگ عامه اشاره نمود و حمایت ناکافی مالی را چالش مشترک این نوع پژوهشها دانست و اظهار داشت: به لحاظ تخصیص بودجه، از دیر باز شکاف و فاصله عمیقی میان پژوهش های کیفی و کمّی وجود داشته و دارد از طرفی محققان مستقل هم اغلب با هزینه های هنگفت شخصی، اثری را به گنجینه فرهنگ عامه می افزایند اما در توزیع و فروش، دست آنها خالی می ماند و هیچ نهاد فرهنگی از آنها حمایت مادی نمی کند و همین سبب کاهش انگیزه آنها می شود.
علی آنی زاده در گفتگوی تفصیلی با ایسنا، با اشاره به این که پژوهش در حوزه فرهنگ مردم و مردم شناسی از آغاز تا امروز مرهون تلاشهای محققان مستقلی است که بی هیچ چشم داشتی و صرفاً بر مبنای عشق و علاقه شخصی، با دل و جان، عاشقانه به گردآوری و پژوهش بر روی فرهنگ عامه دیار خود پرداخته اند، بیان نمود: در واقع باید گفت پژوهش در حوزه فرهنگ مردم با تلاشهای محققان مستقل شروع شده است و در ادامه با تاسیس نهادها و مراکز پژوهشی حوزه مردم شناسی (موزه مردم شناسی در سال ۱۳۱۴) و فرهنگ عامه (مرکز فرهنگ مردم رادیو تلویزیون ملی ایران در سال ۱۳۴۱) این مهم پی گرفته شده است.
او افزود: از ابوریحان بیرونی اندیشمند قرن ۴ و ۵ هجری قمری با آثار ارزشمند ای چون «مال الهند» و «آثارالباقیه» گرفته تا تلاشهای آقا جمال خوانسازی با کتاب «عقایدالنساء» یا «کلثوم ننه» در عصر صفویه تا تلاشهای میرزا حبیب لشکرنویس با اثری چون «مراتب البلها» در دوره قاجار و کوشش های میدانی حسین کوهی کرمانی در دوره پهلوی تا تمام آثار انتشار یافته فرهنگیاران سراسر کشور در دوره کنونی همگی مثال هایی از پژوهش های مستقل در حوزه فرهنگ عامه است.
پژوهشگران مستقل چه کمکی به فرهنگ عامه می کنند؟
این پژوهشگر فرهنگ عامه با اعلان اینکه تلاشهای محققان مستقل حوزه فرهنگ مردم با تمام نقدهایی که بر آنها وارد است همواره تکمیل کننده پژوهش های نهادها و مراکز دولتی این عرصه بوده است، اظهار داشت: در واقع این مطالعات و پژوهش های مستقل، حفره موجود در این حوزه را پوشش داده اند. حتی میتوان ادعا کرد زمانی موسسه های دولتی حوزه فرهنگ عامه موفق بوده اند، که به محققان مستقل، نگاه حمایتی داشته اند و تعامل میان این دو همیشه باعث هم افزایی و ضریب دهی به کمیت و کیفیت پژوهشها بوده است.
پژوهشگر فرهنگ عامه مراکز دولتی در هر حال کارمند دولت می باشد و اثر پژوهشی را که فراغ خاطر، خلاقیت، جدیت و دغدغه می طلبد را می بایست در کسوت کارمندی به سر انجام برساند حال آن که داده های فرهنگ عامه در افواه و سینه مردم است که با پشت میز نشینی مغایر است
او با تأکید بر این که آثار پژوهشی محققان مستقل حوزه فرهنگ عامه در ایران مزایای فراوانی دارد به مهم ترین آنها اشاره نمود و اظهار داشت: نخست آن که محققان مستقل بومی داده های خویش را بر مبنای تجربه زیستی و مشاهده مشارکتی و حضور میدانی گرد آورده اند؛ ازاین رو فضای فولکلوریک در آثار آنها مشهود است. در ثانی این پژوهشها با دغدغه شخصی و با حبّ میهنی و محلی نگارش یافته اند، به این علت در سرتاسر آثار آنها، عشق به زیست بوم و فرهنگ بومی و محلی موج می زند.
آنی زاده افزود: در آثار محققان مستقل فرهنگ عامه گاه با مونوگرافی هایی روبرو می شویم که بهترین و گاه عمیق ترین یافته ها و نتایج را در یک منطقه محدود جغرافیایی به دست آورده است. این اطلاعات از آن حیث اهمیت دارد که شاید در مراکز پژوهشی دولتی، هیچ گاه فرصت رجوع عمیق به این مناطق دور از مرکز دست ندهد، اما با اینحال نقصان هایی هم دارند.
جمع آوری گنجینه فولکلور ایران به همت محققان مستقل
او در رابطه با نقصهای پژوهش های مستقل فرهنگ عامه، بیان نمود: اغلب آنها روشمند نیستند، برخی موضوعات فرهنگ عامه به شکل ناقص یا سطحی جمع آوری شده اند، گاه صحت و سقم بعضی از این آثار را با وسواس باید نگریست و یا آن که با دیگر آثار پژوهشی از آن منطقه راست آزمایی کرد چونکه گاه محققان مستقل به سبب تعصب خاصی که به دیار خود دارند گرفتار اغراق می شوند، اما با اینحال این آثار بخش مهم و ارزشمند ای از گنجینه فولکلور ایران محسوب می شوند که نه در کنار، که هم پای و دوشادوش پژوهش های روشمند مراکز دولتی، پژوهش این حوزه را شکل داده و جان بخشیده اند.
پژوهش های دولتی با چه نقصان هایی روبرو است؟
مدیر پروژه «فرهنگ مردم» مرکز تحقیقات صدا و سیما با اعلان اینکه پژوهش های دولتی حوزه فرهنگ مردم و مردم شناسی هم ضمن مزیت های فراوان، نقصهای خاص خویش را دارند، توضیح داد: بیشترین مزیت پژوهش های دولتی عبارت است از: روشمند بودن آثار، تعریف کلان پروژه در سطح ملی و دیگر آن که اغلب محققان این حوزه فعالیت خویش را بعد از بازنشستگی به شکل مستقل انجام می دهند. اما عمده ترین ضعف پژوهش های دولتی فرهنگ مردم را میتوان زمان بر بودن آثار، نیمه تمام رها کردن برخی کلان پروژه ها و گاه سفارشی بودن عناوین و آثاری دانست که از لزوم و اهمیت کافی برخوردار نیستند.
پژوهش هایی برای کشوی میز کار یا اهدای رایگان!
او مهم ترین چالش محققان مستقل حوزه فرهنگ عامه را در قسمت انتشار آثار دانست و اظهار داشت: این عزیزان اغلب با هزینه های هنگفت شخصی، اثری را به گنجینه فرهنگ عامه می افزایند اما در توزیع و فروش، دست آنها خالی می ماند و هیچ نهاد فرهنگی در شهر و دیار ایشان از آنها حمایت مادی نمی کند و همین سبب کاهش انگیزه آنها می شود. پژوهش های پرارزش بسیاری را سراغ دارم که سالهاست به شکل دست نوشته یا تایپ شده در کشوی میز کار محققان مستقل خاک می خورد و هیچ گاه فرصت تدوین و انتشار نمی یابند. محققان بسیاری را می شناسیم که فرهنگ عامه شهرشان را منتشر نموده اند و چاره ای جز اهدای کتاب ندارند چون که امیدی به فروش کتاب و بازگشت سرمایه خود ندارند.
پژوهش های فرهنگ مردم که در عینِ وقت گیر بودن، چشم گیر و قابل اندازه گیری نیستند و یافته های آن کمتر قابلیت تبدیل شدن به عدد و درصد را دارد، ناخودآگاه در صف آخر تخصیص بودجه پژوهشی قرار می گیرد.
پژوهشگر فرهنگ عامه نمی تواند پشت میز نشین باشد
آنی زاده با تأکید بر این که محققان مراکز دولتی هم مشکلات خاص خویش را دارند، اظهار داشت: همچون این چالش ها اینست که آنها باید عناوین ابلاغی مراکز پژوهشی خویش را انجام دهند؛ عناوینی که شاید به صورت تام و تمام به آن مبحث علاقه و اشراف نداشته باشند و همین اجبار و ابلاغ، سهمِ کار دلی را از پژوهشگر سلب می کند و آنرا به کاری اداری و موظفی تبدیل می کند. پژوهشگر دولتی موظف است یک پروژه پژوهشی را در یک بازه زمانی مشخص ۶ یا ۹ ماهه یا حداکثر یک ساله به سر انجام برساند و حتی اگر آن پژوهش به زمان بیشتری نیاز داشته باشد، اما در هر حال این فشار و تنگنای زمانی از کیفیت اثر پژوهی می کاهد. پژوهشگر فرهنگ عامه مراکز دولتی در هر حال کارمند دولت می باشد و اثر پژوهشی را که فراغ خاطر، خلاقیت، جدیت و دغدغه می طلبد را می بایست در کسوت کارمندی به سر انجام برساند حال آن که داده های فرهنگ عامه در افواه و سینه مردم است که با پشت میز نشینی مغایر است. پژوهشگر فرهنگ عامه می بایست در رویارویی مستقیم با مردم و میدان پژوهش باشد و برای تکمیل مطالب از منابع اسنادی و کتابخانه ای استفاده نماید، اما متاسفانه این رویه همواره بالعکس است. حتی مأموریت و فرصت دو تا سه هفته ای هم که مراکزی چون پژوهشکده مردم شناسی وزارت میراث فرهنگی به محققان مردم شناسی برای پژوهش میدانی می دهد کفاف جمع آوری بدیهیات مبحث پژوهش را نمی دهد، چه رسد به جمع آوری کامل و تحلیل ژرف و عمیق و رسیدن به یافته های متقن.
فرهنگ عامه در صف آخر تخصیص بودجه پژوهشی
این پژوهشگر فرهنگ عامه در رابطه با بودجه هایی که به پژوهش های فرهنگ عامه اختصاص داده می شود، توضیح داد: به لحاظ تخصیص بودجه، از دیر باز شکاف و فاصله عمیقی میان پژوهش های کیفی و کمّی وجود داشته و دارد. البته گاهی این شکاف، از لوازم و شرایط حاکم بر نوع پژوهش منتج می شود و گاهی از نظرات سیاستگذاران امر پژوهش که به نتایج زودبازده مبتنی بر اعداد و ارقام متکی هستند، ناشی می شود. ازاین رو پژوهش های فرهنگ مردم که در عینِ وقت گیر بودن، چشم گیر و قابل اندازه گیری نیستند و یافته های آن کمتر قابلیت تبدیل شدن به عدد و درصد را دارد، ناخودآگاه در صف آخر تخصیص بودجه پژوهشی قرار می گیرد. البته جانب انصاف را باید نگاه داشت و اذعان کرد این نگاه در دهه اخیر تعدیل شده است؛ تصویب کلان پروژه های مختلف در حوزه فرهنگ مردم چون مجموعه ۳۱ جلدی «اطلس بازی های ایران» و مجموعه شانزده جلدی «تقویم آیینی ماه های قمری» و... گواهی بر این ادعاست.
او در قسمت دیگری از سخنان خود در رابطه با دسترسی به منابع اطلاعاتی برای پژوهش فرهنگ عامه، اظهار داشت: امروزه در عصر انفجار اطلاعات و اشتراک گذاری داده ها و یافته ها، هیچ ممنوعیتی در دسترسی به منابع اطلاعاتی مکتوب وجود ندارد، اما همانطور که گفته شد منبع اصلی پژوهش های فرهنگ عامه ناگفته های مردم است که امید است این مهم در مراکز پژوهشی دولتی تسهیل شود.
تشویق مراکز پژوهشی دولتی به سخاوت در عرضه منابع
مدیر پروژه «فرهنگ مردم» مرکز تحقیقات صدا و سیما در انتها اشاره کرد: خوشبختانه به مدد محققان و فرهنگیاران اقصی نقاط ایران و انجمن های در رابطه با این حوزه، همچون کارگروه فرهنگ و ادبیات عامه وابسته به انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، حجم قابل توجهی از مفاد ادبیات شفاهی و فرهنگ مردم مناطق مختلف ایران جمع آوری شده و در اختیار اصحاب پژوهش قرار گرفته است، اما اگر مراکز پژوهشی دولتی همچون واحد فرهنگ مردم مرکز تحقیقات صدا و سیما، پژوهشکده مردم شناسی وزارت میراث فرهنگی، بنیاد ایران شناسی، دانشنامه فرهنگ مردم ایران وابسته به دایره المعارف بزرگ اسلامی و... با سخاوت و گشاده دستی بیشتری منابع خویش را در اختیار محققان رشته های مختلف مردم شناسی، ایران شناسی، زبان شناسی و فرهنگ و زبان های باستانی، پژوهش هنر، موسیقی نواحی، زبان و ادبیات فارسی و... قرار دهند، مطمئناً پژوهش در حوزه فرهنگ مردم پربارتر و غنی تر از گذشته، پیش خواهد رفت و آن چه شایسته فرهنگ غنی این سرزمین است را برای پژوهش عمیق تر در اختیار عالمان حوزه های مختلف علوم انسانی قرار خواهد داد.
منبع: زارا
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب