بازی بومی برای باران خواهی
به گزارش زارا، در بین دشت ها و کوه های استان ایلام، رد پای سنت هایی دیده می شود که همچون ریشه های یک درخت کهن، در دل تاریخ و فرهنگ مردم این خطه تنیده شده اند. یکی از این نمودهای فرهنگی، بازی بومی و محلی «پلان» یا «په لان» است؛ بازی یی که نه تنها سرگرمی قدیمی، بلکه نمادی از آئین باران خواهی، قدرت بدنی و انسجام اجتماعی است.
رائد ناصری فر، معاون میراث فرهنگی استان ایلام، ضمن اشاره به جایگاه این بازی در فرهنگ مردم منطقه، به ایسنا اظهار داشت: «پلان» یکی از بازیهای محلی دیرین ایلام است که بیشتر از آن که یک رقابت باشد، نمایش هماهنگی دقت، مهارت بدنی و سنت های آیینی به حساب می آید. این بازی در سال ۱۳۹۰ با شماره ۴۳۵ به ثبت ملی رسیده و از آن پس، تلاش هایی برای احیا و آموزش آن در سطح مدارس و برنامه های فرهنگی صورت گرفته است.
او در رابطه با این بازی توضیح داد: پلان، بازی پرتاب سنگ بسمت سنگ های عمودشده حریف است. تیم های شرکت کننده، که حتی امکان دارد فقط از یک نفر تشکیل شده باشند، روبه روی هم قرار می گیرند. در هر دور، سه سنگ عمودی در فاصله ای حدود ۱۰ تا ۱۵ متر از سه سنگ مشابه در سوی مقابل قرار می گیرند. بازی با قرعه شروع می شود و تیم آغاز کننده، به ترتیب اعضایش، سنگ هایی را به سمت هدف پرتاب می کند.
معاون میراث فرهنگی استان ایلام افزود: در جریان بازی، قواعدی جالب هم رعایت می شود. اگر سنگ پرتابی، سنگ حریف را کمی تکان دهد یا به حالت نیمه خوابیده درآورد، دو تیم با صداهایی خاص اعتراض یا اعلام امتیاز می کنند. در این لحظات، سرعت واکنش تیم ها تعیین می کند که سنگْ زده شده به حساب می آید یا به حالت اول بازگردانده خواهد شد. جمله محلی «په ل خوه مان، له خوه مان» در اینجا شنیده می شود؛ عبارتی که معنای «سنگ ایستاده از آنِ ماست» را دارد و نشانه ای از جدیت و دقت در قضاوت بازی است. قبل از آغاز بازی، دو سردار (سردال) بر قوانین بازی تاکید می کنند، همچون این که اگر امتیاز یکی از تیم ها به ۲۰ برسد، تیم بازنده باید تنبیهی سنتی را بپذیرد؛ سوارکردن اعضای تیم پیروز و رساندنشان تا نقطه ای معین و بازگرداندن آنها به میدان بازی.
به قول ناصری فر، ساختار این بازی بگونه ای طراحی شده است که هم مهارت فردی را می طلبد و هم تاکتیک گروهی را می سنجد. اگر بازیکنی موفق شود سنگ حریف را بیندازد یا از حالت عمودی خارج کند، بعنوان جایزه اجازه پرتاب سنگ بعدی را خواهد داشت. با ادامه این موفقیت، می تواند تا سه پرتاب را انجام دهد، اما اگر در مرحله ای ناکام بماند، نوبت به نفر بعدی از تیم می رسد.
وی همینطور به جنبه های آیینی این بازی اشاره نمود و اضافه کرد: مردم باور دارند اجرای پلان، می تواند باعث نزول باران شود. پلان تنها یک بازی نیست، بخشی از پیوند انسان با طبیعت و طلب باروری از زمین است. همین نکته اهمیت ثبت این بازی در لیست آثار ناملموس را برجسته می کند.
ناصری فر اظهار داشت: بازی پلان بیشتر در فصل های بهار و تابستان رواج دارد و در این زمان ها، شور و هیجان خاصی در روستاها و محله های سنتی دیده می شود.
معاون میراث فرهنگی ایلام از اهمیت احیای چنین بازی هایی در فضای امروز گفت و بر ضرورت آموزش آنها به نسل جوان تاکید کرد: پلان، فقط یک بازی بومی نیست. حامل ارزش های اخلاقی، احترام به نوبت، تمرکز، تلاش فردی و کار تیمی است و این میراث باید زنده بماند.
وی همینطور به اصطلاحاتی همچون «نه رَگ» اشاره نمود و توضیح داد: این اصطلاح به معنای یک امتیاز کامل است. زمانیکه یکی از تیم ها هر سه سنگ حریف را می زند و سنگ های خویش را حفظ می نماید، و بدون تغییر جایگاه، بازی را مجدداً آغاز می کند. این لحظه، یک امتیاز کامل برای آن تیم به حساب می آید.
در پایان، ناصری فر تصریح کرد که ثبت بازی پلان در لیست آثار ناملموس کشور، تنها به منزله ثبت یک سرگرمی نیست، بلکه حرکتی برای نگهداری بخشی از حافظه فرهنگی مردم ایلام است؛ حافظه ای که در بین سنگ، خاک، دوستی و رقابت شکل گرفته و هنوز هم نفس می کشد.
منبع: zarakala.ir
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب