حال و هوای رمضان در شهرهای ایران، فارس؛ آباده
از نامگذاری خاص روزهای آخر ماه رمضان تا پخت نان بلبلوک به نیت سلامتی
زارا: واجب بودن «روزه گرفتن» در ماه مبارک رمضان مهم ترین عاملی است که سبب شده تا این ماه قمری در مقایسه با سایر ماه ها متفاوت بوده و بدنبال همین تفاوت، ماه رمضان مملو از آداب و رسوم مختلفی در گستره جغرافیای ایران باشد؛ رسومی که باوجود شباهت ها، اما می توان گفت حتی شهر به شهر متفاوت می باشد. بدین جهت ایسنا در نظر دارد تا به صورت جزئی تر به این آداب در شهرهای کوچک بپردازد؛ آدابی که تعدادی از آنها فراموش شده و برخی دیگر بازهم با وجود تغییرات کوچکی به قوت خود باقی است
زهرا رهنما - پژوهشگر و فرهنگیار منطقه آباده در استان فارس - در گفت و گو با ایسنا، درباره ی آداب و رسوم رمضانی این شهر ضمن اشاره به این که قبل تر مراسم «کلوخ اندازون» در این منطقه هم برای پیشواز ماه مبارک رمضان برگزار می شد، اظهار داشت: در گویش آباده ای این رسم «کلوق اندازون» نام دارد. مردم یک جمعه قبل از شروع ماه رمضان در بیرون از خانه دور هم جمع می شدند و غذاهای مقوی به ویژه کباب گوشت بره می خوردند و عصر هنگام بازگشت کلوخی را به زمین پرت می کردند و بدین سان شیطان را لعن میکردند و از خداوند می خواستند توفیق عبادت در این ماه را نصیب آنها کند.
بگفته او مردم معتقد بودند هنگام روئیت هلال ماه رمضان باید به آب یا سبزه نگاه کنند و سپس به آیات قران و یا چهره فردی متدین و متبسم بنگردند تا ماه خوبی پیش رو داشته باشند.
رهنما افزود: بطور معمول بانوان آباده ای برای روزه اولی ها چادر نماز می دوختند؛ به این صورت که مادر خانواده فامیل را در یک روز عصر به صرف آش دعوت می کرد و یکی از زنان که بلد بود چادر بدوزد، این کار را انجام می داد.
او با اشاره به اینکه خانه تکانی و تمیز کردن مساجد و حسینیه ها نیز از آداب مهم قبل از شروع ماه مبارک رمضان بود، اظهار نمود: مردم همین طور وسایل پخت و پز غذای نذری و افطای مسجد را آماده می کردند.
بگفته این فرهنگیار کنار گذاشتن اختلاف ها و کدورت ها یکی از مهم ترین کارها قبل از شروع ماه رمضان بود، ازاین رو بزرگان محل یا فامیل اگر متوجه کدورت بین دو نفر می شدند اهتمام می کردند به روش های مختلف بین آنها صلح و آشتی برقرار شود.
رهنما به عقیده گذشته مردم آباده اشاره نمود و اظهار داشت: مردم معتقد بودند که از روز سوم ماه رمضان به بعد خداوند دانه گندمی در دل روزه دار می کارد تا توان روزه گرفتن داشته باشد و در ایام آخر ماه دانه برداشته می شود. به همین خاطر روزهای آخر ماه رمضان را روزهای «غش» یا «غشنی» می نامیدند.
او با اشاره به اینکه خردسالان نیز برای سحری خوردن همراه بزرگسالان بیدار می شدند، اضافه کرد: بچه ها روزه کلّه گنجشکی می گرفتند و بزرگترها به بچه ها می گفتند روزه های شما را به هم می دوزیم تا کامل شود. در انتها ماه رمضان و روز عید فطر نیز به روزه اولی ها و کودکانی که روزه گرفته بودند هدیه می دادند.
این فرهنگیار با اشاره به اینکه مردم بطور معمول در وعده سحری نان محلی و آبگوشت می خوردند، اظهار داشت: برای افطار هم روغن یا کره محلی، سرشیر، آغوز و دوشاب یا عسل و غذایی بانام «چرب شیرین» می خوردند. این غذا با ادویه های گرم، آرد، روغن حیوانی و شکر تهیه می شد به این صورت که آرد را تفت داده سپس با کمی روغن حیوانی باز هم تفت می دادند، بعد ادویه گرم را داخل آرد و روغن تفت می دادند و مقداری مغزهای کوبیده مثل گردو و بادام به آن اضافه می کردند و سپس شربتی از آب و شکر به آن اضافه می کردند و تا وقتی که به روغن بیفتد آنرا هم می زدند. البته اینروزها بسته به این که ماه رمضان مصادف با چه فصلی باشد غذاهای وعده افطاری متفاوت می باشد.
او افزود: در شب بیست وهفتم ماه رمضان نانی پخته می شود که به گویش آباده ای به آن «بَلبَلوک» می گفتند. برای تهیه این نان به در هفت خانه که زنانی با نام فاطمه در آن ساکن بود می رفتند و از آنها آرد می گرفتند و خمیر می کردند. داخل خمیر رازیانه، تخم گشنیز و سیاهدانه می ریختند و خمیر را به هفت قسمت تقسیم کرده و نان کوچکی درست می کردند و جهت برکت خانه هردانه از نان را در جایی می گذاشتند؛ بطورمثال نان اول را در ناندان (نوندون) بعدی را در خُمره، بعدی را در قابلمه و... می گذاشتند. هر کجا که نان را می گذاشتند هفت بار بسم الله می گفتند و بعد نان ها را به ترتیب می خوردند. معتقد بودند که با خوردن این نان تا یک سال مریض نمی شوند. حتی بعضی چند تکه از این نان را تا عید قربان نگه می داشتند و با آبگوشت قربانی روز عید می خوردند.
رهنما با اشاره به اینکه شب های قدر و ضربت خوردن و شهادت امام علی (ع) در آباده «شب های تیغ» نام گذاری شده اند، اظهار نمود: در شب های قدر ضمن انجام فرایض دینی و خواندن نمازهای صد رکعتی، غسل و... پخت انواع حلواها و آش ها رایج است. پخت نان جو از اولیت بیشتری برخوردار بود به این صورت که عصر روز بیستم که شب بیست ویکم رمضان است اکثرا بر سر قبور رفتگان حاضر می شدند و باقرائت فاتحه بر ایشان طلب مغفرت می کردند و نان جو پخته شده را بین مردم روزه دار پخش می کردند.
وی همینطور به رسم افطاری دادن اشاره نمود و اظهار داشت: در هر فامیل به نوبت هر شب یک نفر افطاری می داد. با این کار هم صله رحم انجام می شد و هم ماه رمضان حلاوت بیشتری پیدا می کرد. برای این مهمانی بطور معمول پس از نماز ظهر بانوان در خانه میزبان جمع می شدند و باهم بساط سفره افطار را آماده می کردند.
این فرهنگیار درباره ی رسوم عید فطر نیز توضیح داد: در رور عید فطر مردم با لباس تمیز به درب خانه امام جماعت می رفتند و بهمراه امام جماعت به سوی محلی برای خواندن نماز عید حرکت می کردند. پیش از نماز سرپرست خانه مقدار فطریه را حساب می کند و پول فطریه را بین اعضاء خانواده دست به دست می گردانند و در انتها فطریه کنار گذاشته می شود تا به افراد نیازمند داده شود. پس از خواندن نماز عید فطر نیز بطور معمول خانواده ها به کوه و دشت می روند و صبحانه را کنار هم می خورند. بعضی خانواده ها نیز به دیدار بزرگان فامیل می روند.
او اضافه کرد: در شب عید فطر آنها که عروس عقد کرده اند یا دختری را برای پسرشان نامزد کرده اند از جانب خانواده داماد «خدمتتونه» یا «عیدانه» می برند. وسایلی از قبیل لباس، کیف، کفش، سبد میوه، چند جعبه شیرینی، گوشت و تکه ای طلا (بسته به توانایی مالی خانواده) همه را در سینی های مسی (مجمع) که با سفره ای ترمه مزین شده می چینند و به خانه عروس می برند؛ افطار را بطور معمول در آنجا میهمان هستند و برای روز عید فطر عروس را برای ناهار به خانه مادر داماد دعوت می کنند.
بگفته وی در گذشته نوزادان پسری که در ماه رمضان به دنیا می آمدند را «رمضان» یا «رمضانعلی» و نوزادان دختر را «قدریه» می نامیدند.
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب