جامعه شناس کنشگر روی زمین حقیقت کنار مردم می نشیند

جامعه شناس کنشگر روی زمین حقیقت کنار مردم می نشیند به گزارش زارا، باآنکه سال ها از تأسیس آکادمیک رشته جامعه شناسی سپری می شود، اما برخی منتقدان عقیده دارند که امروزه جامعه شناسان نمی توانند از مسائل جامعه گره گشایی کنند. در همین راستا برخی اساتید مانند دکتر مهدی مالمیر عقیده دارند که جامعه شناسی کار خودش را انجام داده، اما صدای آن شنیده نشده است. با این وجود آیا میتوان نتیجه گرفت که جامعه شناسان از جامعه دور شده اند؟


به گزارش زارا به نقل از ایسنا، علم جامعه شناسی سال هاست بعنوان یک رشته آکادمیک تأسیس شده و در دوره های مختلفِ تاریخی، بخصوص دوران معاصر چالش های گوناگونی را پشت سر گذاشته است. این رشته همواره با فشارهایی برای عرضه چاره در رابطه با مسائل و بحران های اجتماعی مواجه بوده که انتقاداتی را در خصوص ناکارآمد بودن جامعه شناسی بهمراه داشته است.

انجمن علمی جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در نشستی با حضورِ دکتر رضا نجف زاده (استادیار علوم و اندیشه سیاسی)، دکتر میثم سفیدخوش (استادیار فلسفه) و دکتر مهدی مالمیر (استادیار جامعه شناسی) با به بحث گذاشتن انتقاداتی از این دست، نشستی را در سه محور به مناسبت روز علوم اجتماعی در تقویم دانشگاهی ایران (۱۲ آذر) مصادف با تولدِ دکتر «غلامحسین صدیقی»، بنیان گذار آکادمیک جامعه شناسی در ایران برگزار کرده است. «تصویری از جامعه امروز ایران» و «ایده دانشگاه و نسبت دانشگاه با وضعیت کنونی» همچون محورهای این نشست بود.


میراثِ «غلامحسین صدیقی» برای جامعه شناسی

رضا نجف زاده، استادیار علوم و اندیشه سیاسی دانشگاه شهید بهشتی در ابتدای این نشست، «غلامحسین صدیقی» را کنشگری میهن دوست معرفی می کند و در رابطه با او می گوید: «دکتر غلامحسین صدیقی همچون پایه گذاران دانشی است که اساسا ماهیت چند وجهی داشته و رساله دکتری که در سال ۱۹۳۸ در پاریس و بعدها در ایران از آن دفاع می کند و منتشر می شود، خودش نوعی شکایت از جامعه شناسی تاریخی است که ریشه در بنیادهای فلسفی دارد و از امر سیاسی هم جدا نیست.»
وی ضمن اشاره به کنشگر بودنِ صدیقی اضافه می کند: «او با تاکید بر عنصرِ میهن، جامعه شناسی مبتنی بر مکتب ملی را پایه گذاری می کند. در دوران جدید ایران ایشان یکی از مترجم ها و شارحان ارسطو است و این خودش از شکل گیری نوعی جامعه شناسی نظری و فلسفی حکایت می کند که نسبت به امر سیاسی بی تفاوت نیست. جامعه شناسی صدیقی را شاید بتوان نوعی جامعه شناسی سقراطی دانست که همواره از نوعی حقیقت گویی در مقابل قدرت برخوردار بوده و نقد دانشگاهی را با نقد سیاسی همراه می دانسته است.»


این استاد دانشگاه در ادامه مطرح می کند: «جامعه شناسی سیاسی معطوف به امر ملی و دموکراسی و آزادی بود، اما امر ملی ای که صدیقی از آن بحث می کند، با امر ملی رسمی و شاهانه در تضاد است. چه خوب مرحوم یحی مهدوی، رفیق و هم دانشکده ای وی در مقدمه بر رساله دکتری صدیقی نوشته است: صدیقی معتقد بود تاریخ ایران نوعی مصیبت نامه یِ دراز آهنگ است.»

نجف زاده در ادامه ضمن اشاره به دورانی که دانشگاه تهران پذیرای علوم اپوزوسیون بوده، می گوید: «جامعه شناسی ای که صدیقی تأسیس می کند با جامعه شناسی شاه دوستانه تفاوت ماهوی دارد و ظهور آن نتیجه ی پذیرش علوم ضدشاهی است. در واقع علمی رسمی با حذف، طرد و سلب اعتبار کار می کرد که نمی توانست با مختصات جامعه شناسی معطوف به آزادی سازگار باشد. این کش و قوس بینِ جامعه شناسی ها و علم ها در نهایت تبدیل به کشمکش بین نهاد دانشگاه و زندان شد.»

وی ضمن اشاره به علتِ سقوط نظام های سیاسی بیان می کند: «به نظر می رسد یکی از دلایلی که سبب سقوط نظام ها می شود، نداشتن تفکر جامعه شناختی است. در همان مقطع پیشنهادهای خیلی خوبی از جانب کارگزاران جامعه شناسی خوانده برای شناخت جنبش ایران در دهه ۱۳۵۰ مطرح می شود که استادان خیلی موجهی هم در این شوراها حضور دارند و برخی مشخصا از کارگزاران قدرت هستند؛ اما توجهی به آنها نمی شود.»

این استاد دانشگاه، جامعه شناسی را نظام تشخیص و پیشبینی بحران تعریف می کند و فروپاشی زیستِ قدرت شاهی را نتیجه ی نابینایی جامعه شناختی در آن مقطع می داند.

نجف زاده در ادامه به مقاله ای از «احسان نراقی» که در سال ۱۳۵۲ انتشار یافته اشاره می کند و می گوید: «این مقاله نمودی از بحران در علوم اجتماعی است و او جملاتی را بیان می کند که اگر ما ندانیم آنان را احسان نراقی نوشته، تصور می نماییم که در سالهای اخیر نوشته شده است: اصولا باید گفت اعتراضِ نسل جوان به آموزش از نشانه های بحران علوم اجتماعی است، چونکه شیوه های شناخت دانش رسمی مورد شک قرار گرفته است.»

وی در آخر خاطرنشان می کند: «همچنان بنظر می رسد که سهم علوم اجتماعی در حاشیه است. فکر می کنم مطالعات بدن، کودک و نوجوان در علوم اجتماعی یک آغازهایی را پشت سر گذاشته، اما کافی نبوده است. این حاشیه باید از حالتِ انتظار علم رسمی بیرون برود. حجم عظیمی از متن ها و نوشته ها در حال تولید شدن است که از درخشش حاشیه حکایت دارند.»

دانشگاه باید تنها و آزاد باشد؟

در بخش دوم این نشست میثم سفیدخودش، استادیار فلسفه دانشگاه شهید بهشتی با واکاویِ نسبت دانشگاه با وضعیت کنونی، به دو خصوصیت اساسی که یک دانشگاه باید داشته باشد، اشاره می کند و می افزاید: «دانشگاهی که ما می خواهیم تأسیس نماییم دو خصوصیت اساسی دارد؛ تنهایی و آزادی. تنهایی به مفهوم خدمتگذار نبودن است. دانشگاه باید یک قدم فاصله بگیرد و به حقیقت نگاه کند تا به روایت درستی از حقیقت در هر زمینه ای نائل شود. آزاد باشد تا نگران این نباشد که آشکار کردن حقیقت هزینه بر است و به فکر مخدوش کردن آن بیفتد.»
وی ادامه می دهد: «بعد از جنگ جهانی دوم دانشگاه درآمدزا و کارآفرین به جنگِ با دانشگاه جست وجوگر حقیقت رفته و در ایران هم طرفدار پیدار کرده است. آن چیزی که در تجربه تاریخی مدرن تحت عنوان دانشگاه شناخته می شود، دو امکان پیش رو می گذارد: یا دارالفنون یا تهران. با تأسیس دارالفنون و اَشکال بعدی دانشگاه در ایران، از همان آغاز خدمتگذاری در کانون انتظارات از دانشگاه قرار گرفت. حتی اگر در بین رشته ها نقاشی وجود دارد، برای اینست که نقاش تصویر شاه را به تصویر بکشد تا سبب روحیه ی ارتش شود و در لشکریان غرور ایجاد نماید.»

سفیدخوش تأسیس دانشگاه تهران را فاصله ای با ایده ی خدمتگذاری می داند: «مفهومی در دانشگاه شکل گرفته بود که برنامه ی جست وجوگری حقیقت را سرلوحه قرار می داد. این که همه ما معتقد هستیم دانشگاه کار خویش را انجام نمی دهد، یک علت فلسفی مهم دارد و آن هم اینست که دانشگاه حقیقت را به مثابه جوهر یا جوهریت می بیند. جوهریت یعنی ایستایی و دو خصوصیت مهم دارد: عدم رابطه و تحرک. این نوع نگاه یک بحران فلسفی به وجود می آورد که تا حل نشدن آن، دانشگاهِ جست وجوگر حقیقت که تنها روایت را مطرح می کند، در ایران نمی تواند کار کند.»



جامعه شناسی در دوران ناپلئونی روایت می کند

مهدی مالمیر، استادیار جامعه شناسی دانشگاه شهید بهشتی در قسمت سوم این نشست با عرضه ی یک جمع بندی، برخی انتقادات وارد شده به جامعه شناسان را به بحث گذاشت و اظهار نمود: «قصد من تطهیر جامعه شناسی نیست، باآنکه می دانم جامعه شناسی در جامعه ایران در معرض انتقاداتی هست. همچون این که بعضی می گویند جامعه شناسی ناکارآمد است و نمی تواند حل مسأله کند. چرا می گوییم جامعه شناسی ناکارآمد است؟»

وی ضمن اشاره به این نکته که جامعه شناسی کار خودش را انجام داده، می گوید: «گویا پیش فرضی که وجود دارد، اینست که جامعه شناس همان پزشکی است که هم باید بیماری را تشخیص دهد و هم درمان کند. غافل از این که وقتی از پدیده های اجتماعی صحبت می نماییم، دیگر بدن انسان نیست. بیماری اجتماعی و چیزی که ما تحت عنوان مسائل اجتماعی از آن نام می بریم، مسائل پیچیده ای هستند که باید فهم درست آنان اتفاق بیفتد. درمان این مسائل اصلا در اختیار اجتماعِ علمی جامعه شناس نیست.»

این استاد دانشگاه در ادامه اظهار نظر می کند: «مسأله در اینجا کانتکست است. جامعه شناسی می خواهد روایت عرضه کند، اما در کانتکستی که ناپلئون وجود دارد. در نهایت جامعه شناسیِ سیاست گذار است که دولت و کارفرما برای مثال از او برای جمع کردن اعتراضات کمک می خواهند. این رابطه ارگانیک نیست و جامعه شناسی باید خواسته های کارفرما را برطرف کند. وقتی جامعه پویا است، جامعه شناسی هم باید اُرگانیک باشد.»

وی ضمن اشاره به جامعه شناس های مکانیکی ای که دانشگاه ساخته، می گوید: «جامعه شناس رابطه ی اُرگانیک خود با جامعه را از دست داده است. جامعه شناسی از جامعه دور افتاده و پشت درهای بسته می خواهد کار علمی انجام دهد. البته یک مدل سومی هم میتوان در نظر داشت که فعال است. جامعه شناسی می تواند در کار پیگیری حقیقت و حقیقت بیفتد و مسائل را از زاویه دید مردم بررسی کند. جامعه شناس کنشگر رویِ زمین حقیقت کنار مردم می نشیند.»

مالمیر اضافه می کند: «وضعیت کنونی عرصه را برای بروز و ظهور دسته ی سوم گرفته که دلایل دور و نزدیکی دارد. قسمتی از آن به نهاد دانشگاه برمی گردد و مقداری هم به ساختارهای کلان. دانشگاه می تواند به قدرت کمک نماید اما نمی توان با جامعه شناسی دستوری رفتار کرد. یک فضای دانشگاهی حتما به آزادی فکر و اندیشه نیاز دارد و اگر ساختار چنین اجازه ای ندهد، نمی توان تولید نظریه کرد.»

وی در آخر ضمن اشاره به این نکته که همه ی ناکارآمدی ها از جامعه شناسی نیست، خاطرنشان می کند: «ما به یک دانشگاهِ خردورز نیاز داریم که به دنبال تولید بینش باشد. منطقِ خردورزی از دانشگاه گرفته شده است. ما جایی می توانیم از یک جامعه شناسی موفق و برازنده صحبت نماییم که نیروهای قدرت کاری با این نهاد نداشته باشند.»




0.0 / 5
466
1401/09/15
12:52:56
تگهای خبر: آموزش , تولید , دانشگاه , زارا
این مطلب زارا را می پسندید؟
(0)
(0)
X
تازه ترین مطالب مرتبط زارا
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
= ۵ بعلاوه ۱
زارا ZARA

زارا

فروش برند زارا

zarakala.ir - حقوق مادی و معنوی سایت زارا محفوظ است